15 Nisan Cuma akşamı itibariyle Pesah bayramınI kutlayacağız…
PESAH SEDERİ -Düzen anlamına gelen Seder, gerek sofraya kanan yiyecekler, gerek yapılacak mitsvalar gerekse anlatılan hikaye ve okunacak dualarla özel bir düzen gerektirir.
Seder, İsrail toprakları dışında yaşayan Yahudiler, Pesah’ın ilk iki gecesinde, İsrail’de yaşayanlar ise sadece ilk gece yapılır.
I)MUMLAR-Her Şabat ve bayramda olduğu gibi, Pesah şerefine mumlar yakılır. Güneş batmadan önce : “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel (Şabat )ve Yom Tov- -Bizlere Yomtov ve ( Şabat) mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.”
☝🏼Bu sene Şabata denk geldiği için ilk gece parantez içi de okunur…
☝🏼☝🏼ikinci gece mumlar hava karardiktan sonra bayram öncesi hazırlanmış 24 saat yanan bir mum varsa yakılır yoksa yakmamak daha doğrudur. Duasında ise Şabat denmez…
II) ŞARAP: Seder’de sadece Kaşer Lepesah kırmızı şarap kullanılır. Neden kırmızı şarap?- Şarap, neşe ve sevinci; kırmızı ise “kan”ı simgeler. Kan, atalarımızın esaret günlerinde nasıl eziyet çekip kanadıklarını ifade eder. Kan, aynı zamanda özgürlük kanını da simgeler. Mısır’dan çıkıştan önceki akşam atalarımız Mısır’da kutsal sayılan kuzuyu kesip, kanını evlerinin kapısına sürer ve bu şekilde son felaket olan behor erkeklerin ölümü, Yahudiler’i etkilemez.
🍷🍷🍷🍷Seder sırasında dört bardak şarap içilir. Agada düzeninde 2 tanesi yemek öncesi diğer 2si yemek sonrası bölümde yer alır..
III) SEDER TABAĞI/ Sembolik Yiyeceklerin Dizilişi
Seder tabağı/ tepsisi, masanın ortasına, üstündeki her parça da belli bir sıraya göre yerleştirilir. Tepsinin içindeki sembolik yiyeceklerin ve yerlerinin her birinin mistik anlamları vardır.
🔹Tepsiye önce üç Matsa yerleşirilir. Ateşte kızartılan kuzu kolu, matsaların sağına (Hesed-Sevecenlik, iyilik) Haşlanmış yumurta matsaların soluna (Gevura-Güç, kendine hakimiyet) Marul tabağın ortasına ( Tiferet-güzellik) Haroset, kuzu kolun sağına alta ( Netzah- Sonsuzluk) Kereviz yaprakları harosetin soluna alta ( Hod- Görkem)
🔯 Seder tabağının kendisi Malhut- Kralllığı temsil eder. Malhut, Tanrı’nın Kendisini fiziksel dünyada ortaya çıkarma ve Kendi yaratma gücünü bu dünyaya yöneltme aracıdır.
Seder tepsisine ne konur anlamı nedir?
🌸1.Matsa: Hiçbir kırığı olmayan üç adet matsa, üzeri örtülü olarak tepsiye yerleştirilir. Neden Matsa?
Atalarımız Mısır’da köleyken de ekmek yerine; işlerini zamanında yetiştirebilmeleri için, pişirmesi ve yemesi çok az zaman alan ve uzun süre tok tutan bir tür matsa yiyordu. Kölelikleri süresince yedikleri “ha lachma anya-fakirlik ekmeği” matsayı, Mısır’dan özgürlüğe doğru aceleyle çıktıklarında da yediler. Ancak hazırladıkları hamurun mayalanmasını bile beklemeden Mısır’dan çıkışta; yenilen matsa farklı olarak; artık “özgürlük ekmeği” idi.
💡Neden Üç Tane? En üstteki ve en alttaki, lehem mişne- atalarımız çöldeyken Şabat ve bayram günlerinde gökten gelen çift porsiyon manna’yı temsil eder. Ortadaki matsa ise, Pesah’ta Matsa yeme mitsvasını temsil eder. 3 babamız Avraam Yitshak ve Yaakov … yada Yahudi halkinda 3 farklı görevi yerine getiren Kohen, levi ve Yisrael olarak da açıklanabilir.
🌸2.Karpas: Kereviz, maydanoz, turp yaprağı-ve tuzlu su veya Kaşer Lepesah sirke. Neden?
☝🏼Öncelikle masadaki çocukların ilgisini çekip soru sormaya yöneltmek amaçlıdır.
Bu otlar, o dönemdeki Yahudiler’in düşük spiritüel seviyesini, tuzlu su veya sirke, Mısır’da Yahudiler’in döktükleri ter ve gözyaşını simgeler.
Kereviz veya maydanozu tuzlu suya batırıp salladığımızda gözyaşı görüntüsü verir.
💡Kabalistik olarak karpas, yerde, toprakta yetiştiği için ve bize alçakgönüllü kalmanın önemini hatırlatır.
🌸3.Maror-Acı otlar. Neden? Acı otlar bize atalarımızın Mısır’da çektiği acıları anımsatır. Acı otlar için ülkemizde marul kullanılır. Marulun özelliği,tatlı olarak başlayıp, sonlara doğru acılaşmasıdır. Yahudiler’in Mısır’da yaşadıkları ilk zamanların tatlı olmasını, fakat sonunda zorluk ve acıya dönüşmesini simgeler. 💡Kabalistik olarak maror, başkasının çektiği acı ve ızdıraba şefkat gösterebilmeyi, empatiyi ifade eder. Sfat Emet ve Rav Kook, insanların acıyı hissedebilmelerinin aslında özgürlüğün ilk yansıması olduğunu belirtir.
☝🏼Esaretin en kötü şekli, bu tutsaklık haline alışmak ve buna uyum sağlayacak duruma gelmektir.
🌸4.Haroset- Ezilmiş elma, kuru üzüm, tarçın, hurma ve kırmızı şaraptan oluşan karışım. Neden? Haroset, çamuru andırdığı için Firavun’un İsrailoğullarına hazırlattığı inşaat harcını simgeler. Atalarımızın maruz kaldığı ,zorlu esaret günlerini hatırlatır.
Haroset yenildiği zaman, alınan hoş tat, özgürlüğün tatlılığıdır. Haroset, aynı zamanda bilgelerin Tanrı ile İsrailoğulları arasında varolan ve kurtuluşu getirecek olan aşkı anlatan Şir Aşirim’den “ ..Elma ağacı altında uyandırdım seni..” (8:5) bölümünü simgeler. Haroset yemek, geleneksel olduğu için beraha söylenmez.
💡Kabalistik olarak haroset bize dayanıklılığın önemini, güçlü olmayı ve inancımızı kuvvetlendirmeyi hatırlatır.
🌸5.Zeroa-Yanmış kuzu kolu. Neden? Bet-Amikdaş’ta korban olarak sunulan kuzunun anısınadır. Bunu yemeyiz, çünkü günümüzde Bet Amikdaş yoktur. Bunun yanında, zeroa-“kol” anlamına gelir ve Tanrı’nın, İsrailoğulları’nı, “güçlü bir el ve uzanmış bir kolla” kurtarışını hatırlatır.(Şemot 13:3)
💡Kabalistik olarak, şefkati, vericiliği, başkalarını sevmeyi ve değer vermeyi simgeler.
🌸6.Betsa-Haşlanmış katı yumurta- Neden? Pesah,Şavuot ve Sukot’ta Bet-Amikdaş’ta sunulan Hagiga-bayram korbanı anısınadır. Diğer bir inanışa göre yumurta yaşam döngüsünü, yeniden doğuşu simgeler. Pesah da Yahudi milletinin doğuşudur. Başka bir yoruma göre, yumurta yas işaretidir. Yasta olan bir kişi, cenazeden sonra ilk olarak yumurta yer. Seder’deki yumurta, bize, özgürlüğümüzü kutladığımız bu günde, Bet Amikdaş’ın yıkılışının yasını tuttuğumuzu hatırlatır.
💡Kabalistik olarak, sevginin ve iyiliğin etkili olabilmesi için gereken sınırları koymayı ve bunu dengeleyecek disiplini simgeler