Belmonte,İspanya sınırında bulunan kuzey Portekiz kasabasıdir.Orta çağdaki topluluğa çağdaş kayıtlarda nadiren rastlanmaktadır.
Belmonte’deki Yahudilere ait ilk yazılı kaynak 1199’daki kraliyet tüzüğünde yer alıyor.
Bu köyün Yahudi sakinleri,İspanya ve Portekiz’deki diğer Yahudiler gibi,dinlerini alenen inkâr etmek zorunda kaldılar.
Fakat Yahudi ışığının mumları asla sönmedi ve 1990’lara kadar tarihlerini,gerçeklerini kendilerine sakladılar.
Yıl 1497 Kral Manuel,Portekizli Yahudilerin Katolikliğe geçmesini veya ülkeden gitmelerini emretti.
Kral Manuel,Portekiz’den tüm Yahudileri kovduran fermanını yayınladıktan sonra bir grup Kripto-Yahudi Belmonte’de kaldı ve zulüm görmelerine rağmen bugüne kadar da hayatta kalmayı başardılar.Onlar geleneğin babadan oğul’a sözlü olarak geçtiği kapalı bir topluluktu.
İspanya’da Marranos olarak bilinen grupta olduğu gibi birçoğu sırlarını gizli olarak sürdürerek Katolikliğe geçmek zorunda kaldı.
15.yüzyılın sonuna gelindiğinde,Yahudi nüfusunun büyüklüğüne ilişkin tahminler o zamandaki bütün Portekiz nüfusunun% 10’una karşılık gelen yaklaşık 100.000 kişiden oluşuyordu.Ancak göç eden kişilerin sayısı bilinmemektedir.
Portekizli Yahudiler;Amsterdam,Londra, Hamburg,Türkiye,Fransız ve İtalyan şehirleri ve Kuzey Afrika’ya yerleşti;16. yüzyılın ortalarından itibaren,Afrika,Hindistan ve Brezilya’daki Portekiz kolonilerine ve daha sonra Kuzey Avrupa’nın çeşitli şehirlerinden,Yahudi kolonilerinin kurulduğu Yeni Dünya’ya (örneğin Curacao, Paramaribo ve ABD) göç etmişlerdir.
Belmonte’de birkaç Yahudi ailesi kimliğine sarıldı.Vaftiz edildiler,evlendiler ve kiliseye gömüldüler ama sadakatle gizlice kendi geleneklerini korudular.
Belmonte’nin Yahudi topluluğu,engizisyondan kurtulabilen tek İber Yahudi topluluğuydu.
Belmonte’nin Yahudilerinin gizli inancı,20. yüzyılın başına kadar ortaya çıkmadı.
1917’de Aşkenaz bir maden mühendisi olan Samuel Schwarz,İspanya sınırındaki İspanya’daki Beira Alta’nın Tras-os-Montes bölgesi Belmonte’de bir kripto-Yahudi topluluğunu keşfetti.
Ancak; Portekiz’in faşist diktatörü Salazar’ın 1970 yılındaki ölümünden 20 yıl sonra Belmonte gizli toplulugu açık bir şekilde Yahudi olarak ibadet etmeye karar verdi.
Belmonte Yahudileri yerliler gibi giyinirlerdi.Çoğu yaşlı kadın,İran’da giyilen ancak yüzleri açık olanlara benzeyen,baştan ayağa siyah “babushka” köylü elbiseler ve eşarplar giyerlerdi.
Belmonte Yahudilerinin normatif Yahudiliğe dönüşü basit bir mesele değildi;Şehrin kadınları Yahudi geleneğini korumadaki en önemli figürlerdi.Hiçbir sinagog,dua kitabı ve onlara öğreten,rehberlik eden rabbileri de olmamasına rağmen “Tam Bir Yahudi Yaşamı” na sahip olmuşlar,görünüşte “Hristiyan” olarak yaşamışlar ancak evde fark edilemedikleri zaman,Yahudi dinine ve geleneklerine göre davranıp,bayramlarını kutlayıp,anlamını bilmedikleri Yahudi dualarını okuyup,Shabatı korumuşlardı.
Fakat Brit Mila (sunnet)özellikle tehlikeliydi ve zamanla onu terk etmek zorunda kalmışlardı.
Engizisyon adamları tarafından açığa vurulmaktan çok korkuyorlardı,bu yüzden sırlarını sadece çevreden değil,en iyi ve en yakın dostlardan ve komşulardan da korumuşlardı.
Belmonte’deki kökleri 600 yıl öncesine giden 64 yaşındaki Ana Morao,“Çocukken, okulda ya da sokakta,Yahudi olmak ile ilgili hiçbir şey söylemememiz söylendi.Her şey evde gizliydi.”der.
Bugün, yaklaşık 180 Belmonte Yahudisi olup çoğu İsrael’e Aliya yapmıştır.
Sarp OBAY