Haftanın altı günü bir şeyleri inşa ederek, bir şeyleri başarmak için çabalayarak dünya ile yarışırız. Şabat ise yaratıcı çabalardan dinlenmek anlamına gelen “Menuha” yı yaşarız.
İbranicede ruh için dinlenme anlamına gelen Şavat Vayinafaş, Yahudiler’in canlanacağı, Tora çalışacağı, ailesiyle, arkadaşlarıyla ve bir o kadar önemlisi de kendisi ile bir araya geleceği bir zamandır.
Neşama Yetera: Ribilere göre Şabat’ı koruyan bir kimse Neşama Yetera, yani bir ruh daha kazanır. Başka bir inanışa göre eğer her Yahudi üç Şabat korursa Maşiah gelecektir. Buna göre de Şabat, Yahudiler’e birey ve millet olarak gelişmeleri için güçlü ruhani bir fırsat tanımaktadır.
Bu ruhani güç hafta içinde yaşam mücadelesi verirken etkisini göstermez. Şabat günü melahaları ya da yaratıcı aktiviteleri bıraktığımızda ruhumuzun hakim olmasına izin veririz. Bu şekilde yeni bir şeyin yani yeni bir ruhun gelişmesi mümkün olur ve sonuç olarak daha güçlü ruhani bir duruma geçebiliriz. Bir bakıma her Şabat, insanın, evreni düzeltmesi için bir şansı olduğu küçük bir Kipur’dur. Bu olduğunda, ruhani bir mutluluk yaşarız. Bu, sanki cuma akşamları evimize gelen ve Şabat’ın bitiminde de giden özel bir duygudur.
Şabat Kala: Şabat genelde Şabat Kala – Şabat gelini ya da Şabat Amalka – Şabat kraliçesi olarak ifade edilir. Şabat’ın geline benzetilmesi, geleneksel cuma gecesi dualarında bulunmuştu. 16.yüzyıl Sfat mistikleri ibranicede Kabalat Şabat denilen ve Şabat’ı karşılama anlamına gelen cuma gecesi dualarını yaratmışlardır. Bu dualar arasında Leha Dodi isimli şarkı veya şiir vardır.
Şabat’ı karşılamaya gel sevgilim
Şabat’ın varlığını karşılayalım
Huzur içinde gel, sevinç içinde gel
Gel ey gelin, gel ey gelin
Günümüzde bile bu son mısra söylendiğinde cemaat gelin içeri girmek üzereymiş gibi Ehal Akodeş’ten (Sefer Tora’ların bulunduğu dolap) sinagogun kapısına doğru dönerek eğilir.
Şabat Amalka: Kala, Şabat’ın feminen ve duygusal yönünü temsil ederken, krallığa ait yönü ise Şabat Amalka yani Kraliçe Şabat olarak ifade edilir.
Malka ruh durumunu garanti ederek bir denge verir. Şabatın korunuşuna bir süreklilik katar. Ancak her ikisi de gereklidir. Kala’nın şefkati ve tutkusu olmadan, Malka duygusuz bir gün, kurallar ve yasaklar anlamına gelebilir. Tıpkı zahor (Şabat’ı sevgiyle hatırlamak) ve şamor’un (Şabat’ı koruma) birleşmesi gibi, kala ve malka da birleşerek iç duyguları ve dış dünyada korumayı temsil eder..
Yahudilerin, yaşadıkları her yerde Şabat’ın korunmasına yönelik kavramları açıklamaya hazır olmaları gerekiyordu.
Çünkü çevredeki milletlerde Şabat’a denk bir gün yoktu.
Eski Babilliler’in Şapatu adını verdikleri dinlenme günleri vardı; ancak bu sadece ayda bir kere dolunay olduğunda gerçekleşirdi ve Babilliler bunu şansızlık olarak nitelendirirlerdi. Eski Yunan ve Romalıların benzer bir Şabat’ı yoktu ve Yahudiler’e Şabat’ı korudukları için zulmediyorlardı. Sonuç olarak asimilasyon ve zulme yenilmeyen Yahudiler mal varlıklarını, bazen de hayatlarını risk ederek Şabat”ı kutsal kılıyorlardı.
Diğer Yahudi bayramları gibi Şabat, Bet Amikdaş’ta yapılan dualara başlanmıştı. Ayrıca kurban sunuları ve 12 somun ekmek de veriliyordu.
İkinci Bet Amikdaş’ın yıkılışından önce Şabat kurbanları Şabat kanunları ile birlikte geliştirildi.
İkinci Bet Amikdaş’ın yıkılışından sonra sinagog ve Yahudi evi özellikle Şabatları her Yahudi’nin toplanma noktası haline geldi.
Talmudik ve Gaonik dönemlerde Şabat duaları gelişti ve kutsal kitaba ait parçalar resmileştirildi.
Gaonik dönemin sonunda Şabat’ın temel yapısı oluştu ve günlük dualar yayımlanmaya ve her Yahudi tarafından kullanılmaya hazır hale getirildi. Kısa zamanda Talmud’un, Şabat’ın kanun ve ruhunu içerdiği kitabı geliştirildi.
Şimdi eski kutsal mabed kurbanlarının yerini dualar aldı. Sinagogda düzenlenen dualar ve geleneksel Yahudi evleri Yahudiler’e, kaybedilenlerin ve Maşiah’ın gelişiyle eski haline dönecek olan geleneklerin ve Bet Amikdaş’ın yeniden inşasının bir hatırlatıcısıdır.
Tora’dan Kaynaklar
Şemot-Çıkış 16:22-30, Cuma günleri Şabat için yemeğin nasıl hazırlanması gerektiğini anlatır.
Ve altıncı gün herkese iki parça olmak üzere her zamankinin iki katı mana (ekmek) topladılar. Ve topluluğun reisleri Moşe’ye gelerek bunu bildirdiler. Moşe onlara şöyle söyledi: Bu da Tanrı’nın bana söyledikleridir:
Yarın kutsal dinlenme günüdür; Efendinize kutsal Şabat’dır. Pişireceklerinizi pişirin, haşlayacaklarınızı haşlayın ve arta kalanları sabaha kadar kendiniz için saklayın.
Şemot-Çıkış 31:16-17: Şabat’ın Tanrı ile Yahudiler arasında bir antlaşma olduğunu belirtir.
Nerede olursa olsun İsrael Oğulları Şabat’ı koruyacaktır ve bu, tüm nesiller boyunca daimi bir antlaşma olarak var olacaktır.
Şemot-Çıkış 35: 1-3: Tanrı Şabat günü ateş yakılmamasını emretmiştir.
Tanrı’nın yapmanızı emrettiği şeyler şunlardır: altı gün boyunca işinizi yapacaksınız ancak yedinci gün sizin için kutsal bir gün olacak; Efendinize kutsal dinlenme günüdür. Herhangi bir iş yapacak olan kişi öldürülecektir. Şabat günü oturduğunuz yerlerde ( meskenlerinizde ) ateş yakmayacaksınız.
Vayikra -Levililer 23:1-3: Şabat dinlenme ve toplanma günü olarak duyurulmuştur.
Kutsal toplantılar olarak ilan edeceğiniz Tanrı’nın bayramları benim bayramlarımdır. Altı gün boyunca iş yapılacak ancak yedinci gün kutsal dinlenme günü Şabat’dır; kutsal toplanma günüdür. Hiç bir iş yapmayacaksınız. Tüm meskenlerinizde Tanrı’ya Şabat’dır.
İşaya 58:13-14: Şabat’ı onurlandırmanın ödülüdür.
Eğer Şabat gününden dolayı ayağını çekersen, benim kutsal günümde işlerini yapmazsan o zaman kendini Tanrı’da sevindirirsin. Seni dünyanın yüksek yerlerine bindirir, babanız Yaakov’un mirasını sana veririm.
İşaya 66:23: Şabat evrensel ibadet günüdür.
“Yeni aydan yeni aya, bir Şabat gününden diğerine bütün etler önümde tapınmak için gelecek” dedi Tanrı.
Yeremıa 17:24,25,27: Şabat’ın korunmasından dolayı Yeruşalayim’in zaferi kutlanacaktır.
Şabat günü bu şehrin kapılarından içeri yük getirmeyerek, hiç iş yapmayarak beni dinlerseniz o zaman krallar, prensler David’in tahtı üzerine oturarak bu şehrin kapılarından girecekler. Ancak Şabat günü Yeruşalayim’in kapılarından girerek ve yük taşıyarak Şabat günümü kutsal saymazsanız o zaman kapılarınızda ateş yakacağım ve bu ateş sönmeyecek.
Hezekiel 20:10-13,17-22: Tanrı İsrael’in Şabat’ı önemsemeyişine öfkelenir.
Nehemıa 13:15-22: Yahudiler’i Babil sürgününden İsrael topraklarına geri getiren Peygamber Nehemya Şabat’ın korunmasını mecbur tutar.
Yeruşalayim’in kapıları Şabat’tan önce karanlık olduğunda kapıların kapanmasını ve bir dahaki Şabat’a kadar açılmamasını emrettim. O zamandan itibaren Şabat günü gelmediler.
Kaynak: Sevivon